Rusya, derin uzay çalışmalarındaki 20 yıllık sessizliğini bozmaya hazırlanıyor. Bugün (9.11.2011) fırlatılacak olan Phobos-Grunt (Rus: Mars Toprağı) veYinghuo-1 araçları, 3 yıllık görevi içinde Mars’ın uydusu Phobos‘a iniş yapacak. Toprak örneği alıp, Dünya’ya geri dönüş gerçekleştirecek. Ancak, uzay araçları, bu yolculuk sırasında yalnız olmayacak.
Gezegenler-arası son yolculuğunu 1988′te yapan Rusya, 163 milyon $‘lık bu proje ile uzay yarışına geri dönüyor. Esas görevi toprak örneği almak olan araçlar, kozmik radyasyonun mikroorganizmalara etkilerini de inceleyecek.
Mars'ın Büyük Uydusu Phobos
Phobos LIFE (Living Interplanetary Flight Experiment) adlı deney kapsamındataşınacak olan mikroorganizmaların seçimini, ABD menşeili The Planetary Societyadlı bir grup üstlenmiş durumda. Bu kalabalık yolcu kitlesinin arasında çeşitli bakteriler, maya hücreleri hatta bazı küçük omurgasız hayvanlar da bulunuyor. Elbette, taşıma sonrasında aynı kapsül bu canlıları geri getirecek.
Bu çalışma ile, astronotlar üzerinde ciddi etki yaratan kozmik radyasyonun, çeşitlimikroorganizmalar üzerindeki etkileri incelenecek. Sonuçlar, mikro boyuttaki türlerin bir gezegenden diğerine korunmasız geçip geçemeyeceğine (diğer bir deyişle panspermia görüşüne) dair önemli ipuçları verecek.
National Council on Radiation Protection and Measurements tarafından belirlenen, insanlar için alınabilecek üst radyasyon sınırı 1 ila 4 Sievert olarak belirtiliyor. Olası bir Mars görevinde astronotların alacağı 0.5 ila 1 Sievert radyasyon ise bu üst limite çok yakın.
3 Yıllık Görevi Üstlenen Phobos-Grunt Sondası
Projenin önceki basamağı, Mayıs 2011′de fırlatılan Endevour mekiğine bağlı kapsülde gerçekleştirilmiş ve benzer organizmalar kozmik radyasyona günlerce maruz bırakılmıştı. (Bu çalışmaya ait kısa bir belgesele bu adresten ulaşabilirsiniz).
Phobos LIFE deneyinde ise, bu organizmalar 3 yıl boyunca kozmik radyasyona maruz bırakılacak. Daha önce hiç bir çalışmanı, korumasız olarak mikroorganizmaları bu kadar uzun süre uzayda tutmadığını söylemekte yarar var.
Üzerinde bu kadar konuştuktan sonra, Mars yolcularından bazılarını (popüler olanları) tanımakta fayda var. Yolculardan beşini sıralayalım: Deinococcus radiodurans, Pyrococcus furiosus, Saccharomyces cerevisiae, Tardigradve Arabidopsis thaliana desek yeterli olur. Bilen bilir, bu organizmalar, mikrobiyoloji ve temel biyolojiçalışmalarının en popüler türleridir. Her birinin bilinmesi gereken sıradışı özellikleri var.
Deinococcus Radiodurans
Deinococcus radiodurans‘ı ele alalım. “Conan the Bacteria” (Konan Bakteri)olarak bilinen bu tür, radyasyona (ve bilimum sıcak-soğuk stresine) karşı, üstün bir direnç gösterebilir. Şöyle ki, 5 Gy (Gray) radyasyon seviyesi, insanı öldürmeye yeterken, D. radiodurans 15.000 Gy’de bile yaşam sürebilmektedir. Bu sebeple, bilinen en radyasyon-dirençli canlı olma özelliğini de taşır.
Pyrococcus furiosus, ise bir diğer sıradışı mikroorganizma türü. P. furiousus‘un özelliği hemen hemen tüm canlıları öldürebilecek 100 C gibi sıcaklıklarda, optimum olarak yaşayabilmesi. Bu türe ait sıcaklık-direnç genlerinin bitkilere aktarılması, Mars’ta oluşturulacak bitki örtüsünü, sera etkisinden koruyabilir.
Saccharomyces cerevisiae ve Arabidopsis thaliana ise iki önemli model organizma. Örneğin, A. thaliana, genomu çıkarılan ilk bitki olma özelliğini taşıyor. Bitki araştırmalarının bir numaralı çalışma konusu olması sebebiyle, hakkında oldukça fazla şey biliniyor. S. cerevisiae (ekmek mayası) da ökaryotik hücre çalışmalarında kullanılan en önemli organizma. Binlerce yıldır insanlarla içiçe olması da ayrı bir önemi.
Tardigrad
Bu türler arasında belki de en sıradışı olan ise Tardigrad‘lar. Boyları 1.5 mm‘yi bulan bu türler -1000 farklı türü var- Himalaya’lardan (+6000 m) derin denizlere (-4000 m) kadar oldukça geniş bir alanda hayatta kalabiliyorlar. Mutlak sıfıra (-273 C) yakın sıcaklıklarda ve 151 C gibi aşırı yüksek sıcaklıklarda yaşamlarını sürdürebiliyorlar.
2007‘deki FOTON-M3 deneylerinde, 10 gün boyunca Dünya yörüngesinde, uzayvakumuna maruz kalan tardigradların hala hayatta kalması da bu canlıların ne kadar dirençli olduğunu bir kez daha gösteriyor. 5.000 Gy radyasyona dayanması da cabası.
Gerçekleştirilecek çalışma ile, Dünya’daki en dayanıklı türlerin gezegenler-arası yolculuğa dayanıp dayanamayacağı incelenecek. Transpermia olarak bilinen, gezegenlerarası canlı sıçrayışının da mümkün olup olmadığına dair önemli ipuçları elde edilecek.
Her ne kadar, Phobos-Grunt aracı Dünya’ya geri dönecek de olsa, olası bir arızada, sondanın taşıdığı türlerin Phobos üzerinde kalması da mümkün. Araştırmacılar, olası bir kontaminasyonu önlemek için korunaklı bir yapı oluştursa da, bir çok araştırmacı bu tür yolculuğun gezegen kontaminasyonlarına (steril bir gezegende yeni yaşamların başlamasına) yol açabileceğini düşünüyor.
KAYNAK: biyorss.com
0 yorum:
Yorum Gönder